Profilaktyka przeciwkleszczowa u psów i kotów

Kleszcze to jeden z największych wrogów zwierząt domowych. Przenoszą one śmiertelnie niebezpieczne choroby, które mogą zaatakować nawet młodego i w pełni zdrowego psa i kota. Jednocześnie, ze względu na łagodne zimy, te pajęczaki mogą występować przez cały rok, dlatego tak ważne jest odpowiednie zabezpieczenie przeciwko pasożytom nie tylko latem. Inwazja może powodować również miejscowe odczyny, zapalenie skóry oraz świąd. Obecnie dostępność preparatów przeciwkleszczowych jest ogromna, co pozwala na odpowiednie dobranie środka do gatunku i wieku pupila. Powinniśmy też zwrócić uwagę na miejsce zamieszkania, choroby towarzyszące, stan kliniczny (np. ciąża, laktacja) oraz przyjmowane przez psa czy kota leki. Jak dobrać odpowiedni preparat? Czego unikać i na co zwrócić uwagę? Wskazówki, które pomogą w wyborze, znajdziesz w poniższym artykule.
Jakie patogeny przenoszą kleszcze? W Polsce pasożyty te mogą być źródłem między innymi anaplazmozy, babeszjozy, boreliozy, rzadziej erlichiozy. Kleszcz pospolity, atakujący zarówno psy, jak i koty, przenosi najczęściej anaplazmozę i boreliozę. Kleszcz łąkowy stanowi zagrożenie głównie dla psów i jest źródłem pierwotniaka Babesia. U kotów występowanie chorób odkleszczowych jest znacznie rzadziej notowane, jednak nadal istnieje ryzyko zakażenia. Objawy często są nieswoiste i mogą obejmować wszystkie układy organizmu. Należą do nich: gorączka, brak apetytu, posmutnienie, wymioty, biegunka, zażółcenie błon śluzowych, specyficzne brązowe zabarwienie moczu, czasem kulawizna. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących symptomów, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem weterynarii. Im szybsza reakcja i wprowadzenie leczenia, tym większe szanse na wyzdrowienie.
Każdy opiekun może dopasować formę środków zabezpieczających przed pasożytami zewnętrznymi do swojej wygody, okrywy włosowej zwierzęcia i preferowanej długości działania. Należy również zwrócić uwagę na rasę zwierzęcia, przede wszystkim w perspektywie mutacji genu MDR-1 u psów (np. owczarki australijskie, owczarki szkockie, owczarki niemieckie, border collie). U potencjalnych nosicieli zmutowanego genu warto zastosować preparaty, które zostały przebadane w danej grupie zwierząt i są uznawane za bezpieczne, m. in. Simparica, Bravecto. Najczęściej stosujemy obroże, preparaty typu spot-on (do wylewania na kark), tabletki, spraye. Obróżki czy środki na kark zawierają często, obok substancji bójczych, również tak zwane repelenty, czyli składniki odstraszające pajęczaki. Jedną z substancji bójczych w środkach dla psów jest permetryna, silnie toksyczna dla kotów. Dlatego też należy stosować preparaty zgodnie z rejestracją dla danego gatunku. Jednocześnie w przypadku psiaków, które na co dzień mają kontakt z kotami, również powinno się zrezygnować ze specyfików zawierających permetrynę. W sytuacji przypadkowego zakropienia kota, należy go jak najszybciej wykąpać i zgłosić się do lekarza weterynarii. Objawy zwykle ustępują po kilku dniach leczenia, natomiast w przypadku braku reakcji, w skrajnych przypadkach, może dojść nawet do śmierci pupila.
Poniżej przygotowałam tabelę, w której zawarte zostały przykładowe preparaty wraz kilkoma informacjami na ich temat i czasem działania.
 

Nazwa preparatu	Substancje czynne	Gatunek docelowy	Czas działania (minimalny)	Forma preparatu	Uwagi dodatkowe
Foresto	Flumetryna, imidakloprid	Pies, kot	7-8 miesięcy	Obroża	wodoodporna
Klitix	Flumetryna, propoksur	Pies	7 miesięcy	Obroża	Intensywny zapach, działanie odstraszające
Sabunol	Permetryna, imidakloprid, geraniol	Pies	3 miesiące, plus – 5 mies.	Obroża, spot-on	wodoodporna
nexgard	Afoxolaner, – pies Esafoxolaner, eprynomektyna – kot	Kot (combo), pies (nexgard, nexgard spectra)	5 tygodni	Tabletka, spot-on	Spectra, combo działają też na endopasożyty (milbemycyny oksym/prazikwantel)
Bravecto	Fluralaner	Pies, kot	12 tygodni	Tabletka, spot-on	Bezpieczny u samic w ciąży i karmiących oraz MDR1 -/-
Simparica	Saloraner	Pies	5 tygodni	Tabletka	Bezpieczny u psów MDR1 -/-
Advantix/ataxxa	Permetryna, imidakloprid	Pies	3-4 tygodnie	Spot-on	+działanie repelentne
Stronghold plus	Saloraner, selamektyna	Kot	4-5 tygodni	Spot-on	Działa również na nicienie
Effipro, Fiprex Effipro Duo	Fipronil	Pies, kot	2-4 tygodnie	Spot-on, spray	Bardzo niebezpieczny u królików
	+piryproksyfen	Duo - pies
Fronntline	Fipronil, metopren	Pies, kot	4 tygodnie	Spot-on, spray	Bezpieczny w ciąży i laktacji
Vectra 3D	Dinotefuran, pyriproksyfen, permetryna	Pies	3-4 tygodnie	Spot-on	Vectra Felis dla kotów niezarejestrowana na kleszcze
Broadline	Fipronil, metopren, eprinomektyna, prazikwantel	Kot	3 tygodnie	Spot-on	Działa również na pasożyty wewnętrzne
Credelio	Lotilaner	Kot, pies	miesiąc	Tabletka	U kotów, u których podanie kropli jest problematyczne

* w tabeli brano pod uwagę jedynie działanie przeciwkleszczowe. Większość preparatów działa również przeciwko pchłom i innym pasożytom.
Niekiedy preparat przeciwkleszczowy może nie działać, co jest spowodowane czynnikiem ludzkim lub opornością pajęczaków na daną substancję czynną. Niestety, na niektórych terenach sam fipronil nie wystarcza i trzeba wybrać inny środek. Jakie są najczęściej popełniane błędy przy aplikacji? Przede wszystkim spotykam się z tym, że obroża jest założona zbyt luźno i nie przylega dobrze do skóry zwierzaka. Pamiętajmy, że powinna być zamontowana tak, by swobodnie można było wprowadzić nie więcej niż dwa palce pomiędzy skórę a obrożę. Odstający koniec ucinamy. Często słabe działanie tej formy ochrony spowodowane jest zbyt długą sierścią – nie u każdego zwierzaka sprawdzi się ta forma zabezpieczenia. Musimy również sprawdzić, czy wybrana przez nas obroża jest wodoodporna. W przypadku tabletek niewskazane jest ich dzielenie – każdy preparat dopasowany jest do odpowiedniej wagi zwierzaka. Producenci nie gwarantują równomiernego rozłożenia substancji czynnej w produkcie, więc podanie ¼ tabletki może się nie sprawdzić. Należy też mieć na uwadze, że po stosowaniu tabletki kleszcze mogą chodzić po psie, a dopiero po wczepieniu w skórę obumierają. Znalezienie martwego suchego kleszcza na zwierzaku jest dowodem skuteczności działania tabletki. Preparat typu spot-on musi być zastosowany na skórę pomiędzy łopatkami, nie na sierść. Po zaaplikowaniu nie należy kąpać zwierzęcia przez minimum 24 godziny oraz przez kilka godzin unikać spacerów w deszczu. W innym wypadku ryzykujemy zmycie preparatu przed pełnym wchłonięciem i brak poprawnego działania. Błąd podania sprayu wynika najczęściej z niemożliwości dokładnego dopasowania dawki. W przypadku tej formy aplikacji należy zwrócić szczególną uwagę na możliwość zlizania substancji z sierści.
Zarejestrowane na polskim rynku leki przeciwkleszczowe zostały dokładnie przebadane, a ich skuteczność i bezpieczeństwo są ściśle określone. Wszystkie zgłaszane działania niepożądane są sprawdzane i te, które zostały udokumentowane, wprowadza się do ulotki. Jednocześnie sama rejestracja leku do stosowania u zwierząt wymaga wieloletnich badań klinicznych i testów. Dostępne środki są skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane, dlatego nie ma podstaw do obaw przy ich stosowaniu. Oczywiście, jak w przypadku każdego leku, mogą być przyczyną reakcji alergicznej, więc zwierzę powinno być monitorowane po podaniu nowej substancji. Po zastosowaniu sprayu, „nakapki” lub obroży najczęściej pojawia się rumień, świąd czy przełysienie w miejscu aplikacji. W takiej sytuacji obrożę należy zdjąć i umyć skórę pupila. Jednocześnie reakcję niepożądaną powinno się zgłosić lekarzowi weterynarii, by następnym razem mógł zaproponować preparat z inną substancją czynną. Niekorzystne działanie po spożyciu tabletki to najczęściej wymioty, biegunka, jednak mimo wszystko zdarzają się one bardzo rzadko. Objawy najczęściej ustępują samoistnie.
Jeśli chcemy bezpiecznie spacerować z pupilem, powinniśmy przywiązywać szczególną uwagę do regularnej profilaktyki przeciwpasożytniczej. Pamiętajmy, że w tej sytuacji zdecydowanie lepiej zapobiegać niż leczyć. Szeroki wybór preparatów stwarza ogromne możliwości przeciwdziałania chorobom odkleszczowym. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z zaufanym weterynarzem znającym pacjenta.